Poznań, jedno z najstarszych miast Polski, ma bogate dziedzictwo architektoniczne, które nie tylko zachwyca swoimi budowlami, ale również opowiada historie o ewolucji przestrzeni miejskiej.

Dzięki oprogramowaniu do projektowania i modelowania 3D SketchUp, możliwe jest przeniesienie się w czasie i zobaczenie, jak miasto wyglądało w XVIII wieku. Dr. hab. inż. arch. Przemysław Biskupski z Wydziału Architektury Politechniki Poznańskiej podjął się niezwykłego zadania — stworzenia wirtualnej makiety Poznania. Jego praca pozwala nie tylko na odtworzenie przeszłości miasta, ale również na lepsze zrozumienie jego dzisiejszego wyglądu.

ZOBACZ SERIĘ WYWIADÓW WIDEO

Dr Biskupski stworzył szczegółową makietę, która odzwierciedla układ przestrzenny miasta, rozmieszczenie najważniejszych obiektów użyteczności publicznej oraz zasięg przestrzeni społecznych i przyrodniczych. Dzięki temu zaawansowanemu modelowi 3D możemy spojrzeć na Poznań z perspektywy jego przeszłości, dostrzegając zmiany, które zaszły na przestrzeni lat. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o pracy dr. Biskupskiego, zapraszamy do obejrzenia serii wywiadów na naszym kanale YouTube ProGrupa TV, gdzie autor omawia proces tworzenia makiety oraz prezentuje jej efekty.

Dlaczego stworzono szczegółową makietę Poznania w SketchUp?

XVIII wiek był ostatnim okresem, w którym rozwój Poznania pozostawał ściśle związany z otaczającą przyrodą. Przez kolejne 200 lat miasto ewoluowało zgodnie z zupełnie innymi zasadami, co wpłynęło na jego zabudowę oraz układ kompozycyjny. Zmiany te były szczególnie widoczne w zanikających ciekach wodnych, które niegdyś tworzyły bogaty krajobraz miasta.

Poznań wybrano jako obiekt badań ze względu na jego dynamiczne przekształcenia, które dokonały się w XIX i XX wieku. Wówczas miasto gwałtownie się nie tylko rozrosło, zmieniając  swoje granice, ale w sposób znaczący zmieniło swój charakter i kształt przestrzenny. Można wymienić dwa istotne wydarzenia w rozwoju Poznania w XIX wieku. Pierwszy to realizacja planu Dawida Gilly’ego z 1803 roku, który nadał Poznaniowi geometryczny układ oraz drugi budowa Twierdzy Poznań (od 1817 do 1872), która znacząco zmieniła system wodny i otaczającą rzeźbę terenu. Oba te wydarzenia odegrały kluczową rolę w ukształtowaniu obecnego wyglądu dziś już centralnego obszaru Poznania.

Również XX wiek nie był wolny od bardzo znaczących przekształceń Poznania. W 1962 roku zatwierdzony został Plan Ogólny Poznania zakładający wyburzenie całego centrum miasta oraz stworzenie nowego systemu komunikacyjnego szybkich dwupasmowych tras komunikacyjnych przechodzących i dewastujących historyczne obszary miasta. Pomimo że nie zrealizowano wszystkich planowanych przekształceń, wiele obszarów należących do bezcennych reliktów przeszłości zostało bezpowrotnie zniszczonych. W wyniku tych działań zniszczony został układ dawnego tak zwanego Traktu Królewskiego obejmujący Śródkę, Ostrówek, Ostrów Tumski, Chwaliszewo, Garbary i Miasto Lokacyjne.

Także działania podjęte w XIX i XX wieku sprawiły, że tylko niewielkie fragmenty centralnej części Poznania przypominają tamto miasto z okresu przedrozbiorowego.

Specyficzne miejsca w Poznaniu w XVIII wieku

Podczas pracy nad makietą, kilka miejsc w Poznaniu z XVIII wieku szczególnie zaskoczyło swoją urodą dr. Biskupskiego. Ulica Świętego Rocha, obecnie niezbyt atrakcyjna, niegdyś zachwycała swoim widokiem na miasto. Wzgórze Świętego Wojciecha, na którym znajduje się klasztor Karmelitów, oferowało przepiękny widok na Poznań, który dziś zasłonięty jest przez bloki mieszkalne. Wzgórze Winiarskie, obecnie znane jako Cytadela, było kolejnym miejscem, z którego można było podziwiać przepiękną panoramę miasta, dziś zupełnie zasłoniętą.

Jak SketchUp sprawdził się w modelowaniu?

Początki pracy w SketchUpie były trudne, jednak z czasem dr Biskupski opanował program na tyle, że dziś nie wyobraża sobie pracy na innym oprogramowaniu. SketchUp okazał się wszechstronnym narzędziem, które umożliwia tworzenie precyzyjnych modeli nie tylko budynków architektonicznych, ale także całych miast. Projekt wirtualnej makiety Poznania opiera się na dwóch współczesnych mapach – współczesnym podziale własnościowym oraz obecnym ukształtowaniu terenu. Mapy te pozwoliły na precyzyjne odtworzenie dawnego układu przyrodniczego oraz  29 historycznych osad tworzących układ przestrzenny przedrozbiorowego miasta.

Proces tworzenia makiety trwał półtora roku, z czego ostatni rok był szczególnie intensywny. Wiedza na temat budynków, jakie zniknęły z mapy Poznania na przestrzeni 200 lat, opierała się na mapach i rycinach z XVIII i XIX wieku, a także na współczesnych zdjęciach i obserwacjach terenowych.

Co wpłynęło na różnice pomiędzy charakterem urbanistyki miasta w XVIII wieku a dzisiejszym Poznaniem?

Urbanistyka Poznania zmieniła się znacząco na przestrzeni ostatnich dwóch wieków. Do końca XVIII wieku miasto rozwijało się w harmonii z otaczającą przyrodą. Było to widoczne w niepowtarzalności i indywidualności każdego z 29 elementów osadniczych tworzących złożoność przestrzenną dawnego Poznania. Natomiast kolejne dwa stulecia przyniosły zmiany, które zmarginalizowały układ przyrodniczy i w znaczący sposób zunifikowały przestrzeń miasta. Także dzisiaj jest ona w relacji do dawnego układu bardzo monotonna.

Jakie struktury zniknęły z mapy Poznania na przestrzeni lat?

Na przestrzeni lat wiele budynków i struktur zniknęło z mapy Poznania. Wyspy, na których kiedyś znajdowała się znacząca część miasta, zniknęły wraz z otaczającym je systemem wodnym. Przykładem jest obszar Garbar, który dawniej był wyspą, a dziś jest terenem zupełnie pozbawionym cieków wodnych. Dzięki mapom i rycinom z XVIII i XIX wieku oraz współczesnym zdjęciom, możliwe było zlokalizowanie dawnych układów wodnych i osad, a następnie odtworzenie ich w modelu 3D z pomocą oprogramowania SketchUp.

Jak wyglądałby dzisiejszy Poznań, gdyby nie odbyły się ingerencje w jego ukształtowanie terenu?

Gdyby nie odbyły się ingerencje w układ przyrodniczy jak i kształt przestrzenny Poznania, miasto to prawdopodobnie zachowałoby swój pierwotny, krajobrazowy charakter. System wodny i struktura miasta byłyby z pewnością bardziej zróżnicowane, przez co sama przestrzeń byłaby bogatsza i ciekawsza. Wiele też dawnych budynków i struktur mogłoby przetrwać do dziś.

Projekt dr. Biskupskiego zaprezentowany w przestrzeni 3D pozwala również wyobrazić sobie, jak mógłby wyglądać Poznań, gdyby rozwijał się w harmonii z otaczającą przyrodą, bez intensywnych przekształceń związanych głównie z niepotrzebnymi decyzjami politycznymi.

Podsumowanie 

Poznań to miasto, które łączy tradycję z nowoczesnością. Dzięki pracy dr. Biskupskiego i wykorzystaniu oprogramowania SketchUp, możemy lepiej zrozumieć, jak przeszłość kształtowała dzisiejszy wygląd miasta. Ta niezwykła makieta miasta w formacie 3D to nie tylko narzędzie edukacyjne, ale także inspiracja do odkrywania i doceniania architektonicznego dziedzictwa, które nas otacza.